Na to w jakim stopniu jesteśmy zadowoleni ze swojego życia mają wpływ przyjęte wartości, aspiracje, cechy osobowości, nastawienie do życia, nasze doświadczenie i to czy realizujemy swoje marzenia i plany. Poziom satysfakcji z życia zmienia się zależnie od momentu życia w którym aktualnie się znajdujemy. Osoba starsza, według europejskich standardów, to osoba, która ukończyła 65 rok życia. Etap życia seniora jest przez niego często odbierany jako coś negatywnego. Zachodzi dużo zmian w życiu zarówno jeśli chodzi o sprawność i zdrowie jak i o styl życia, uczestnictwo z życiu społeczeństwa. W tym okresie życia wzrasta świadomość upływającego czasu.
Fizjologia osób starszych
Poczucie satysfakcji z życia osób starszych jest bardzo ważne w opiece geriatrycznej. Społeczeństwo starzeje się i jest coraz większa potrzeba poprawy jakości życia osób starszych. Osoby starsze oceniając poziom satysfakcji z życia biorą pod uwagę aspekty takie jak:
- zadowolenie z przeżytych lat,
- zadowolenie z życia które przeżywają obecnie.
Starość to ważny etap w życiu człowieka i to właśnie na tym etapie przychodzi szczególny czas na refleksję nad swoim życiem, analizujemy co było w nim pozytywne a co negatywne, człowiek zastanawia się jakie zmiany może wprowadzić i co może spotkać go w przyszłości. W społeczeństwie obecnie są krzywdzące i stygmatyzujące stereotypy na temat tego okresu życia i ludzi starych. Stereotypy te przedstawiają osobę starszą jako chorą, niepełnosprawną, ubogą, której potrzebna jest pomoc innych i opieka. Taka opinia na temat osób starszych może być dla nich przygnębiająca. Każdy człowiek ma inne potrzeby dające satysfakcję z życia, między innymi zależne od wieku czy stanu zdrowia. Seniorzy mają różne problemy i każdy z nich może być w innej sytuacji, dlatego ich potrzeby powinny być rozpatrywane indywidualnie biorąc pod uwagę różne czynniki. Jeśli chodzi o jakość życia osób starszych w ocenie bierze się najczęściej takie czynniki jak stan zdrowia, oraz relacje z rodziną i innymi ludźmi. Zachowanie zdrowia jest bardzo ważne w życiu każdego człowieka. Bycie zdrowym oznacza posiadanie dobrego poziomu zdolności fizycznych, psychicznych i społecznych. Osoby starsze ze względu na swój wiek potrzebują w mniejszym lub większym stopniu opieki medycznej. Dobry stan zdrowia ma duży wpływ na samopoczucie osób starszych. Choroby w dużym stopniu dezorganizują życie osób starszych. W wyniku przeżywania chorób osoba starsza może odczuwać lęk i niepewność o przyszłość. Zdecydowana większość seniorów skarży się na różnego rodzaju dolegliwości związane ze zdrowiem - są to choroby przewlekłe albo choroby charakterystyczne dla tego etapu życia jak na przykład depresja starcza czy bóle stawów. Potrzebują w tej sytuacji opieki specjalistycznej i wsparcia, które są dostosowane do ich indywidualnych potrzeb. Osoby starsze często najbardziej cierpią z powodu obniżenia sprawności zmysłu wzroku i słuchu. Zmysły te są bardzo ważne i przydają się w każdej sytuacji, dzięki nim odbieramy i kontrolujemy otoczenie, kontaktujemy się więc osłabienie lub utrata tych zmysłów jest szczególnie przykra. Osoba starsza, która utraciła lub doświadcza obniżenia sprawności tych zmysłów może czuć się osamotniona, poczucie wartości tej osoby może być niskie. Kontakty z otoczeniem w tym przypadku również są utrudnione, osoby starsze mogą czuć się niezrozumiane albo zawstydzone. Poprawa jakości tych zmysłów może powodować, że osoba starsza będzie odczuwała większą satysfakcję z życia. Wraz z upływem lat zmniejsza się zdolność człowieka do prawidłowego funkcjonowania fizycznego, dlatego bardzo ważne jest, aby nie ignorować sygnałów, które wysyła ciało. Ignorowanie tych sygnałów może spowodować, że osoba starsza będzie uzależniona od opieki innych, nie będzie miała możliwości aktywnego życia w społeczeństwie co może spowodować pogorszeniem samopoczucia osoby starszej.
Wpływ choroby Alzheimera i depresji na satysfakcję z życia osoby starszej
Choroba Alzheimera jest częstym ograniczeniem zdrowotnym ludzi starych. Choroba ta polega na stopniowej utracie pamięci co powodują zmiany w mózgu. Człowiek zmagający się z tą chorobą cierpi na zaburzenia pamięci przez co nie może przeżywać rzeczywistości, w której aktualnie się znajduje. Z czasem występują zaburzenia rozumienia i mowy co jest bardzo ciężkim doświadczeniem również dla najbliższych osoby chorej. Osoba chora ma trudności w rozpoznawaniu osób, miejsc. Zmaga się z trudnościami związanymi z wykonywaniem czynności codziennych takich jak na przykład higiena osobista. Oprócz tej choroby osoby starsze często cierpią na depresję. Do czynników powodujących tę chorobę u osób starszych zalicza się cierpienie związane z przeżywaną chorobą, obniżoną zdolność do funkcjonowania społecznego, obniżenie jakości zmysłów takich jak wzrok czy słuch, utrata bliskich osób. Poziom opieki zdrowotnej poprawia się i podkreśla się jak bardzo ważne jest dbanie o zdrowie. Dobry stan zdrowia jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na ocenę satysfakcji z życia.
Wpływ relacji interpersonalnych na satysfakcję z życia seniora
Poprawiający się poziom opieki zdrowotnej i rozwój medycyny powodują, że osoba starsza ma szansę na przeżycie wielu lat. Człowiek w każdym momencie swojego życia jest w otoczeniu ludzi i należy do określonej grupy społecznej pełniąc w tej grupie różne role społeczne. Starość to etap w życiu człowieka, w którym potrzeba dobrych relacji w rodzinie i jej wartość jest szczególnie ważna. Człowiek starszy jest zazwyczaj na emeryturze, nie uczęszcza więc już do pracy i wycofuje się z życia zawodowego, nie pełni już pewnych ról społecznych związanych z tą częścią życia. Główną grupą społeczną staje się więc dla seniora rodzina. Zadowolenie z życia zależy od relacji jakie łączą seniora z najbliższymi mu osobami. W związku z zaprzestaniem wykonywania pracy zawodowej senior może odczuwać większą potrzebę utrzymywania kontaktów z osobami z rodziny. Każda rodzina jest inna i w każdej są inne więzi łączące jej członków. Może zależeć na przykład od aktualnych wydarzeń w rodzinie. Niektóre rodziny są ze sobą mocno zżyte a jej członkowie dbają o silną więź i dobre relacje między sobą, są też rodziny w których jest inaczej. Senior żyjący w rodzinie, w której są silne więzi, czuje się bezpiecznie. Ma poczucie, że zawsze może liczyć na wsparcie najbliższych, dzięki temu jego potrzeby fizyczne i psychiczne są zaspokojone. W przypadku osób starszych żyjących w małżeństwie wsparcie bliskich jest bardzo ważne na przykład w momencie śmierci małżonka. Osoba starsza mająca wsparcie w rodzinie łatwiej radzi sobie ze stresem. Osoby starsze często przyjmują nowe role społeczne jak na przykład uczestnictwo w zadaniach opiekuńczych i wychowawczych jako dziadkowie. Nieaktywni zawodowo dziadkowie często podejmują się opieki nad młodym pokoleniem, podczas gdy rodzice mogą zająć się swoim życiem zawodowym. Zdolność do pełnienia tej roli zależy od różnych czynników takich jak:
- poziom sprawności fizycznej seniora,
- sprawność intelektualna,
- sposób spędzania czasu seniora z wnukami.
Pełnienie tej roli jest dla wielu seniorów bardzo ważnym elementem życia, cieszą się że mogą poświęcić swój czas wnukom, które są dla nich jednym z powodów do szczęścia. Człowiek starszy nie czuję się w takiej sytuacji odizolowany, czuje się potrzebny. Odczuwa większe poczucie własnej wartości, wierzy że jego życie ma sens. Więź międzypokoleniowa wzmacnia się z upływem czasu i podczas zamiany ról gdy w przyszłości to wnukowie będą pomagać swoim dziadkom. Dobre relacje z rodziną są bardzo ważne w poczuciu satysfakcji z życia osób starszych i zmniejszają ryzyko wystąpienia u nich na przykład depresji i są istotne jeśli chodzi o prawidłowe funkcjonowanie w innych kwestiach życia społecznego osoby starszej.
Poza kontaktami z rodziną seniorzy utrzymują również kontakty ze znajomymi. Niektórzy seniorzy nie chcą obciążać swoimi problemami krewnych, ponieważ chcą ich chronić. W niektórych sytuacjach senior woli porozmawiać, poprosić o wsparcie znajomego. Seniorzy często czują się osamotnieni. Członkowie rodziny najczęściej mają pracę, szkołę i spędzają z nimi czas w niektóre dni tygodnia ze względu na obowiązki i styl życia który jest intensywny i często pozostawia mało czasu na pielęgnowanie relacji z bliskimi.
Wpływ aktywności na satysfakcję z życia seniora
Aktywność ma również duże znaczenie w dobrej jakości życia seniora. Dzięki aktywności człowiek ma dobre samopoczucie, dobrą samoocenę, a osobom starszym dzięki aktywności łatwiej jest zaakceptować fazę życia, w której się znajdują. Aktywność towarzyszy leczeniu różnych chorób, opóźnia również procesy starzenia się. Na każdym etapie życia aktywność jest ważnym elementem, dzięki niej człowiek odczuwa wiarę we własne siły co powoduje między innymi pozytywny obraz swojej osoby. Aktywność u osób starszych jest ważna ale nie tylko ta fizyczna. Jest to również aktywność w wykonywaniu pracy zawodowej, udział w życiu społecznym w sposób aktywny, kulturalnym, duchowym czy rodzinnym. Uprawianie aktywności fizycznej zmniejsza ryzyko złamań, nadciśnienia, chorób serca, zawału czy cukrzycy. Dzięki aktywności fizycznej człowiek czuje się odprężony, poprawia swoje możliwości fizyczne, poziom stresu spada a poziom jakości życia seniora zwiększa się. Aktywność osób starszych przyczynia się do eliminowania stereotypów i marginalizacji tych osób, zaspokaja potrzeby takie jak potrzeba rozwoju osobistego czy realizowania planów życiowych. Spełniają nowe role społeczne, mogą pomagać w prowadzeniu gospodarstwa domowego czy opiece nad wnukami dzięki czemu czują się potrzebni i spełnieni. Liczba osób starszych zwiększa się i zmienia się postrzeganie tych osób i podnosi się jakość ich życia. Podstawowymi terminami jeśli chodzi o dobre samopoczucie są dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne.
O jakości życia ludzi starych decydują model polityki społecznej, sprawność biologiczna, mobilność ludzi starszych, poziom jakości usług placówek opiekuńczych, dostęp do pomocy i opieki, aktywność, otwarcie środowiska lokalnego na potrzeby ludzi z tej grupy społecznej.
Rodzaje aktywności osób starszych
- Domowo-rodzinna - prowadzenie gospodarstwa domowego, uczestnictwo w życiu rodzinnym;
- Kulturalna - dotyczy takich aktywności jak na przykład uczestnictwo w klubach seniora;
- Zawodowa - zaspokaja potrzeby takie jak potrzeba przydatności czy uznania;
- Edukacyjna - dzięki tej aktywności osoba starsza może realizować swoje plany, doskonalić i rozwijać się;
- Religijna - w tym wieku często wzrasta potrzeba aktywnego uczestnictwa w życiu religijnym;
- Rekreacyjna - zaspokaja potrzebę wypoczynku i rozwoju.
Aktywność edukacyjna może być realizowana na Uniwersytetach Trzeciego Wieku, które włączają osoby stare do kształcenia ustawicznego. W kształceniu uwzględnia się treści i metody kształcenia dostosowane do zmian kulturowych. Działalność ta przeciwdziała marginalizacji tej grupy społecznej. Uniwersytety Trzeciego Wieku stają się popularne a liczba ich słuchaczy stale się zwiększa. Celem Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest między innymi wzmocnienie pozycji i aktywności osób starych w społeczeństwie. Poza Uniwersytetami Trzeciego Wieku człowiek starszy ma różne możliwości podjęcia aktywności. Na przykład:
- wolontariat,
- kluby seniora.
Inne czynniki mające wpływ na satysfakcję z życia seniora
Samodzielność i rozwój seniora są bardzo ważnymi czynnikami wpływającymi na jego satysfakcję z życia. Wpływa to na jego sprawność intelektualną i fizyczną, dobre samopoczucie i samoocenę. Osoby starsze często zajmują się zajęciami artystycznymi jak na przykład malowanie albo składanie origami. Aktywności wpływające na utrzymanie sprawności intelektualnej seniora to na przykład gry takie jak chińczyk, albo różnego rodzaju gry karciane. Aktywności te mogą opóźnić symptomy demencji.
Ważnym aspektem w ocenie satysfakcji życia seniora są uwarunkowania instytucjonalne. Ważną rolę w tej kwestii pełnią instytucje medyczne i opiekuńcze, które powodują że osoba starsza czuje się bezpiecznie i czuje wsparcie. Wie, że w każdym przypadku może liczyć na pomoc tych instytucji. Istotne w działaniach personelu pracującego z osobami starszymi jest zindywidualizowane podejście do potrzeb każdego człowieka. Znaczenie tutaj mają szczególnie uwarunkowania społeczno-kulturowe, płeć, zasoby psychologiczne. Osoby starsze najczęściej preferują przebywanie w tym wieku we własnym domu, nieliczni chcą przebywać w takich miejscach jak domy opieki przeznaczone dla osób starszych. Cenią sobie obecność najbliższych i uważają, że dom to dobre miejsce do przeżycia tego ostatniego etapu życia.
Osoby starsze potrzebują wsparcia i pomocy w takich aspektach życia jak na przykład sprzątanie, obsługa komputera czy załatwianie spraw bieżących. Najczęściej tej pomocy udzielają im członkowie ich rodzin. W przypadku braku możliwości udzielenia pomocy i wsparcia ze strony rodziny osobom starszym pomagają na przykład opiekunki zatrudnione prywatnie lub opiekunki środowiskowe. Zdarza się też, że osoby starsze mogą liczyć na pomoc od sąsiadów czy znajomych. Niektórzy seniorzy mają opory przed proszeniem o pomoc a zależy to od charakteru seniora i relacji z osobą, która tej pomocy ma udzielić.
Na poziom satysfakcji z życia u osób starszych wpływają też czynniki takie jak:
- inteligencja emocjonalna,
- optymizm.
Świadomość własnych emocji ma pozytywny wpływ na odczuwanie dobrego poziomy satysfakcji z życia. Człowiek ma możliwość poznania i zaakceptowania swoich mocnych i słabych stron, oraz świadomie podejmuje różnego rodzaju decyzje.
Niskie emerytury są czynnikiem negatywnie wpływającym na ocenę jakości życia seniora. W tym wieku wydatki na przykład na prywatne wizyty lekarskie czy leki rosną. Niskie emerytury często uniemożliwiają realizowanie różnych hobby na przykład podróżowania. Są seniorzy, którzy są w stanie i chcą dorabiać do emerytury co umożliwia im życie na wyższym poziomie. Poza problemami finansowymi senior staje przed wyzwaniem jakim jest zagospodarowanie czasu wolnego, którego w tym okresie życia pojawia się więcej. Istnieją kluby seniora, które pomagają w zapełnieniu tego czasu. Senior może również liczyć na różnego rodzaju zniżki w miejscach gdzie oferują tańsze bilety dla osób starszych a gdzie można przyjemnie spożytkować czas wolny. Człowiek starszy może czuć się samotny również jeśli chodzi o zmiany, które zachodzą na świecie. Mogą nie do końca nadążać za technologią, za stylem życia osób młodszych i ich nie rozumieć.
Jeśli chodzi o dyskryminację osób starszych można wyróżnić:
- wykluczenie strukturalne - miejsce zamieszkania, niski poziom wykształcenia;
- wykluczenie fizyczne - podeszły wiek, niepełnosprawność;
- wykluczenie normatywne - uzależnienia na przykład od alkoholu, konflikt z prawem, samotność;
- wykluczenie materialne - ubóstwo, bezrobocie.
Zwalczanie wykluczenia osób starszych jest trudne. Ważna jest edukacja i informowanie o tym etapie życia, wsparcie najbliższych, pomoc osobom wykluczonym. Pomoc, która będzie nastawiona na konkretne potrzeby danej osoby. Osoby starsze mogą potrzebować pomocy materialnej, czyli wsparcia finansowego lub rzeczowego, pomocy zdrowotnej, czyli opieki medycznej lub rehabilitacji. Potrzebują też możliwości budowania kapitału społecznego oraz w niektórych sytuacjach poradnictwa.
Komentarze