Starość a wykluczenie społeczne

Wykluczenie społeczne starszych osóbFunkcjonujące w społeczeństwie stereotypowe wyobrażenia na temat starości i samych seniorów są krzywdzące dla osób starszych i przyczyniają się do ich stygmatyzacji, co w konsekwencji prowadzi do dyskryminacji. Większość społeczeństw jest nastawiona na gospodarkę rynkową, której uczestnikami są przede osoby aktywne zawodowo, natomiast osoby starsze wiekiem znajdując się poza sferą aktywności zawodowej, są pozbawione wpływów, władzy czy prestiżu i prowadzi to do ich wycofania.

Trudność w dostosowaniu się osób starszych do gwałtownego postępu technologicznego i zmian cywilizacyjnych, również pogłębia problem dyskryminacji, co pociąga za sobą np. nieumiejętność korzystania z różnych nowoczesnych środków technicznych i form kontaktów oraz zależność od osób młodszych.

Reakcją osób starszych na nowe zjawiska kulturowe, przyspieszone zmiany obyczajowe i wzrost różnego rodzaju zagrożeń są nierzadko problemy ze zrozumieniem i zaakceptowaniem tych zmian, poczucie wyobcowania, "poczucie obcości otaczającego świata". Wszystkie te aspekty zmniejszają poczucie bezpieczeństwa i zwiększają niepewność dotycząca przyszłości ludzi starszych. Wzmacnia to często inne problemy związane ze starzeniem się tworząc "błędne koło". Przytoczmy problem starzenia się a nadużywania alkoholu, który nierzadko współwystępujące z nadużywaniem leków, to zaburzenia często spotykane w wieku podeszłym: wg szacunkowych danych z USA problemy alkoholowe dotykają 10% mężczyzn oraz 3-5% kobiet w wieku powyżej 65 lat, a wśród podopiecznych domów pomocy społecznej odsetek ten był nawet wyższy. Większość nadmiernie pijących seniorów nadużywała alkoholu we wcześniejszych etapach życia, niemniej 1/3 to osoby, które zaczynają pić wskutek stresów związanych ze starzeniem się. Choć nadużywanie alkoholu w wieku starszym jest częstsze u mężczyzn, szczególnie tych mieszkających samotnie lub tylko z małżonką, u osób rozwiedzionych lub stanu wolnego, to nadużywanie alkoholu rozpoczynające się w starszym wieku grozi bardziej kobietom niż mężczyznom.

Istnieją 4 główne wymiary wykluczenia społecznego (wymiary te mają charakter komplementarny): fizyczne, strukturalne, normatywne i materialne. Podstawową kwestia zagrożenia jest związana z demografią i starzeniem się społeczeństwa, które powoduje wzrost udziału w populacji osób niepełnosprawnych biologicznie.

Programy integracyjne należy ukierunkować przede wszystkim na wykluczenie fizyczne (proponowane działania: polityka prorodzinna, sprzyjająca dzietności i solidarności międzypokoleniowej oraz skuteczniejsza rehabilitacja i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych i osób w wieku 50 i więcej lat) oraz uprawianie polityki wobec starości i wobec ludzi starszych.

Wykluczenie to pozbawienie jednostek lub pewnych grup społecznych możliwości korzystania z zasobów (np. praw, usług lub gwarancji) dostępnych dla innych. Tkwią za tym różne formy i przejawy dyskryminacji oraz dawanie do zrozumienia ludziom starszym, że nie są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa, w którym liczą się tylko młodzi, sprawni i dynamiczni. Może mieć ono związek zarówno z kumulacją czynników i zachowań prowadzących do zepchnięcia poza główny nurt życia społecznego, bądź też być skutkiem pojedynczej dysfunkcji (np. niepełnosprawności, ubóstwa, bezradności). Prowadzi to do postrzegania ludzi starszych jako grupy o niskim statusie społecznym i marginalnym znaczeniu społecznym.

Starość w dzisiejszych czasach stała się wyzwaniem, z którym nie każdy potrafi sobie poradzić. Świadomość problemów, jakie mogą pojawić się w starości, odpowiednie przygotowanie się do tej fazy życia, właściwa postawa wobec starości swojej i innych, niewątpliwie pomogą przeżyć każdemu ten okres jak najlepiej, z wykorzystaniem bogactwa doświadczeń całego życia.